Inleiding
De veehouderij staat voor de realisatie van meerdere opgaven. Het verlagen van zowel ammoniakAmmoniak (NH3):
Een kleurloos (sterk ruikend) gas. Ammoniak ontstaat in de veehouderij nadat een dier eiwitten heeft gegeten en mest en urine mengen in de stal. In de melkveehouderij komt ongeveer 50% van de ammoniakemissie uit de stal en 50% van de ammoniakemissie vindt plaats bij het aanwenden van (drijf)mest op het (gras)land. Ammoniakemissie draagt bij aan stikstofdepositie, die zorgt dat de grond rijker wordt aan voedingsstoffen. Op agrarische percelen is dit vaak gewenst, maar in de natuur niet altijd. Soorten die op arme gronden gedijen kunnen dan worden verdrongen. Daarnaast heeft ammoniak een verzurende werking in de bodem. - als methaanemissiesMethaan (CH4):
Een sterk broeikasgas (34 keer sterker dan CO2) dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Methaan ontstaat op twee plekken in de melkveehouderij; tijdens het verteren van voer in het spijsverteringssysteem (ongeveer 80%) en tijdens het verteren van organische stof in opgeslagen (drijf)mest (ongeveer 20%). is daar onderdeel van. In het verleden is al veel onderzoek gedaan naar de werkingsmechanismen rondom het ontstaan van ammoniak, en daarmee het inzichtelijk krijgen van de handvatten om op eigen bedrijf emissies te reduceren. Verschillende projecten, waaronder Proeftuin Natura 2000 en Proeftuin Veenweiden, hebben al veel praktische maatregelen via deze benaderingswijze voor ammoniak boven water gehaald.
Maar over methaanvorming, en de mogelijke oplossingen om methaanemissie te verlagen (of juist te benutten) is minder bekend binnen de sector. In dit magazine worden de werkingsprincipes rondom ‘methaan in mest’ behandeld. Hoe ontstaat methaan in mest en hoe kun je deze methaanvorming en daarmee de emissie ervan beïnvloeden?
Wat is methaan en waarom
methaanemissie verlagen?
Methaan (CH₄) is een broeikasgas. Broeikasgassen zijn een natuurlijk verschijnsel en nodig om de aarde op temperatuur te houden (dit heet het broeikaseffect). Een teveel aan broeikasgassen zorgt echter voor opwarming van de aarde (het versterkt het broeikaseffect). Te veel uitstoot van methaan draagt dus bij aan een versterking van het broeikaseffect en daarmee de klimaatverandering.
Naast methaan zijn kooldioxide (CO2) en lachgasLachgas (N2O):
Een zeer sterk broeikasgas (298 keer sterker dan CO2). (N2O) de belangrijkste broeikasgassen die voor deze opwarming zorgen. Het klimaateffect van methaan is zo’n 27 keer sterker dan van kooldioxide. Methaan komt als gevolg van menselijk handelen vooral vrij bij de winning van fossiele brandstof en in de veehouderij. Daarnaast ontstaat er methaan in de natuur, bijvoorbeeld in toendrabodems en oceanen.
In het klimaatakkoordKlimaatakkoord:
Het Nationaal Klimaatakkoord bevat doelen en een verzameling van maatregelen die het kabinet-Rutte III in juni 2019 aankondigde. Doel is de uitstoot van CO2 te verminderen en zo de Nederlandse bijdrage aan wereldwijde klimaatverandering te beperken. Hiermee wordt invulling gegeven aan de Nederlandse verplichting van het Internationale Klimaatakkoord (Parijs 2015). is afgesproken dat de landbouw de uitstoot van methaan en andere broeikasgassen gaat verminderen. Bij methaan liggen hier grote kansen omdat methaan veel sneller (tientallen jaren) uit de atmosfeer verdwijnt dan kooldioxide (duizenden jaren) en lachgas (honderden jaren). Met het reduceren van methaanemissies is er dus een veel groter en sneller effect te bereiken. Daarnaast heeft methaan een grote rol in de totale klimaatimpact per kg melk en vlees. Door de methaanuitstoot in de veehouderij te verminderen, wordt de bijdrage van de veehouderij aan klimaatverandering dus relatief snel minder.
Methaan ontstaat op twee plekken in de veehouderij; tijdens het verteren van voer in het spijsverteringssysteem (van vooral herkauwers) en tijdens de afbraak van organische stofOrganische stof:
Organische stof is koolstofhoudend (C) materiaal. Dit materiaal bevat naast koolstof ook relevante mineralen als stikstof, fosfor en zwavel, die na afbraak van de organische stof beschikbaar komen (mineraliseren) in de bodem. De toevoer van organisch materiaal aan de bodem stimuleert het bodemleven en kan de bodemweerbaarheid verhogen. in opgeslagen (drijf)mestOpgeslagen drijfmest:
Een mengsel van vaste en vloeibare mest en urine van dierlijke oorsprong. Drijfmest wordt meestal opgeslagen in een mestkelder onder de stal of een externe mestopslag zoals een mestsilo. .
Dit magazine focust zich op de werkingsmechanismen rondom methaanvorming in de mest.
Leeswijzer
Dit magazine bevat informatie over de werkingsmechanismen van methaanvorming in opgeslagen (drijf)mest. Het geeft een overzicht van de factoren die invloed hebben op hoeveel methaan zich vormt in de mest. Elke factor wordt behandeld op een nieuwe pagina (van methaanpotentieel t/m zuurstofgehalte in de mest).
Elke pagina kent een vaste indeling en begint met een inleidende tekst. Vervolgens wordt in de video-animatie beknopt uitgelegd hoe deze factor invloed heeft op methaanvorming. Door een aanpassing te doen in de betreffende factor, kan de hoeveelheid methaan die zich vormt beïnvloed worden. In het donkerblauwe kader staat in één zin beschreven welke aanpassing zorgt voor een verlaging van methaanvorming. De uitwerking van deze kennis in praktische maatregelen die volgen uit het werkingsprincipe, wordt vervolgens onder de video-animatie behandeld.
Tot slot belicht de pagina ‘methaan oxideren’ hoe in plaats van het verminderen van methaanvorming (en dus het vervliegen ervan in de buitenlucht), juist het gevormde methaan kan worden afgevangen en benut.